Oktober 2025
DigiVitaler voor mensen met een visuele beperking
In juni 2024 vond in Wijkcentrum Overdie in Alkmaar de cursus DigiVitaler plaats voor een groep visueel beperkte deelnemers. Bibliotheek Kennemerwaard en de Oogvereniging regio Noord-Holland speelden hierin een belangrijke rol. Op basis van deze ervaringen schreef Stichting Digisterker een handreiking over hoe je als bibliotheek DigiVitaler kunt aanbieden aan deze specifieke doelgroep. In dit artikel vertellen Marian Lerchbaumer, projectleider Digitale Inclusie bij Bibliotheek Kennemerwaard, en Annemarie de Hoogt, voorzitter Oogvereniging Noord-Holland, over de totstandkoming van DigiVitaler voor mensen met een visuele beperking.
Wat was de aanleiding om DigiVitaler aan mensen met een visuele beperking te geven?
Annemarie: ‘De Oogvereniging regio Noord-Holland organiseert Oogcafés voor haar leden in Wijkcentrum Overdie in Alkmaar. Daar kwamen we in aanraking met het werk van de bibliotheek. Zodoende hebben we ze uitgenodigd om te vertellen over wat zij doen.’
Marian: ‘De Oogvereniging wilde graag weten wat wij als bibliotheek aanbieden op het gebied van de digitale ontwikkelingen in de maatschappij. Ik was heel blij met de uitnodiging, omdat ik nieuwsgierig was naar wat wij specifiek voor hen konden betekenen. Tijdens dat gesprek bleek dat er vooral belangstelling was voor de cursus DigiVitaler.’
Wat doet de Oogvereniging Nederland?
Annemarie: ‘De Oogvereniging Nederland is de belangen- en patiëntenorganisatie voor mensen met een visuele beperking. Eén van de doelen is dat blinden en slechtzienden zelfstandig en zelfredzaam kunnen deelnemen aan een inclusieve samenleving. De kernthema’s van de vereniging zijn: belangenbehartiging, informatievoorziening en ledencontact. Vrijwilligers van de provinciale afdelingen geven hier invulling aan, zoals betrokkenheid bij lokale inclusie-agenda’s, bewustwordingscampagnes zoals de Dag van de Witte Stok (die elk jaar op 15 oktober gehouden wordt) en een gevarieerd aanbod aan ledenactiviteiten, waaronder de Oogcafés.’
Hoe hebben jullie onderzocht op welke wijze je de cursus aan deze doelgroep kon aanbieden?
Marian: ‘Samen met de Oogvereniging zochten we contact met Visio in onze regio. Visio ondersteunt mensen met een visuele beperking om zo zelfstandig mogelijk te leven, op alle gebieden. We hebben met de drie partijen gekeken of wij DigiVitaler met behulp van speciale software [screenreadersoftware] zouden kunnen aanbieden. Deze software wordt door de doelgroep veel gebruikt en kan voorzien in vergroting, contrast, braille en/of spraak. Er ging voor mij ook een wereld open! De software is een goede oplossing, maar dat heb je niet zomaar onder de knie. Een werknemer van Visio die zelf blind is, heeft de cursus voor ons getest en gaf aan wat goed ging en waar de knelpunten zaten. Dat hebben we met de Oogvereniging besproken en twee van mijn collega’s hebben vervolgens veel tijd gestoken in het aanpassen en beschikbaar maken van zoveel mogelijk onderdelen van de cursus.’
Hoe zag de aangepaste cursus eruit?
Marian: ‘Om een paar punten te noemen: de PDF-documenten zijn omgezet naar Word, omdat Word-documenten prettiger kunnen zijn in het gebruik met de speciale software. Ook de oefenomgeving op de website van DigiVitaler, die grotendeels uit afbeeldingen bestaat, is moeilijk te gebruiken met deze software. We hebben in overleg met de Oogvereniging ervoor gekozen om in de echte mijn-omgevingen van de cursisten te gaan werken. Uiteraard hebben we dit vooraf met hen afgestemd.’
Wat waren de ervaringen van de docenten?
Marian: ‘Omdat alles nieuw was, was het intensief, maar het verliep heel positief. Het is belangrijk dat er genoeg begeleiding is, vooral omdat er met echte mijn-omgevingen werd gewerkt. Het is aan te raden om niet te veel mensen te laten meedoen. Bij ons was er elke les iemand van Visio bij. Dat was wel luxe!’
Wat vonden de deelnemers van de cursus?
Marian: ‘Uit de evaluatie bleek dat de deelnemers heel tevreden waren. Er was bijvoorbeeld iemand die het nog nooit had aangedurfd om iets met DigiD te doen, en dat was nu gelukt!’
Annemarie: ‘Ik was zelf deelnemer aan de cursus. Je wordt vertrouwd gemaakt met navigeren en informatie opzoeken op websites zoals thuisarts.nl en apotheek.nl. Dit gebeurt in goed te volgen stappen. Het lesmateriaal werd per e-mail toegestuurd, dat was fijn. Regelmatig raadpleeg ik thuisarts.nl voor betrouwbare medische informatie. Ook heb ik nu een account in het huisartsenportaal en het oogartsportaal. Zonder deze cursus had ik deze stappen niet zo snel gezet. Ik vind dat ik vaardiger ben geworden in het gebruiken van digitale zorg, iets wat ik beschouw als een noodzaak omdat in de nabije toekomst veel alleen online kan worden geregeld.’
Er was bijvoorbeeld iemand die het nog nooit had aangedurfd om iets met DigiD te doen, en dat was nu gelukt!
Marian
Hoe verliep de samenwerking tussen de Bibliotheek Kennemerwaard en de Oogvereniging?
Annemarie: ‘Het verliep prima. Oogvereniging Noord-Holland regelde de ruimte, de catering en wij zorgden voor voldoende deelnemers. Het lokaal was in het voor ons vertrouwde wijkcentrum, waar ook het Oogcafé is. Veel leden weten daar de weg.’
Marian: ‘De Oogvereniging was enorm behulpzaam en betrokken. We hadden hen echt nodig om de cursus zo goed mogelijk vorm te geven. Ook hun feedback was heel waardevol. Samen met onze eigen ervaringen konden we zo Stichting Digisterker tips geven om de cursus DigiVitaler beter toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking.’
Annemarie: ‘We hebben als gelijkwaardige partners een gezamenlijk doel nagestreefd: het bevorderen van kennis en digitale zorgvaardigheden bij mensen met een visuele beperking.’
Hoe zijn jullie omgegaan met eventuele kosten voor de organisatie en de uitvoer van de cursus?
Marian: ‘Binnen Kennemerwaard worden DigiVitaler-cursussen bekostigd uit de Taalhuissubsidie, omdat het onder de basisvaardigheden valt. Zo ook het ontwikkelen en uitvoeren van deze speciale versie.’
Annemarie: ‘En de Oogvereniging Noord-Holland droeg de kosten voor de huur van de ruimte en de catering.’
In de handreiking die Stichting Digisterker heeft gemaakt, staat de tip om als bibliotheek contact op te nemen met de Ooglijn van de Oogvereniging, voor het organiseren van DigiVitaler voor mensen met een visuele beperking. Wat kan de Oogvereniging voor de bibliotheek betekenen?
Annemarie: ‘Via de Ooglijn wordt de bibliotheek doorverwezen naar de contactpersoon van één van de provinciale afdelingen van de Oogvereniging. Deze afdeling is verantwoordelijk voor de verdere uitvoering en afstemming met de bibliotheek. De Oogvereniging kan haar leden informeren en doorverwijzen naar de cursus DigiVitaler en hierover ook actief contact opnemen met de bibliotheek. Ook kan ze betrokken worden bij de totstandkoming van de inhoud en/of de uitvoering van de cursus.’
De handreiking DigiVitaler en de Oogcafés
De ‘Handreiking DigiVitaler voor mensen met een visuele beperking’ vindt u hier (inloggen als coördinator) en onder ‘Lesmaterialen’ bij de Veelgestelde vragen (inloggen als docent). Wilt u weten waar in Nederland Oogcafés worden georganiseerd? Klik dan hier.
Vragen?
Heeft u vragen over de uitvoering van DigiVitaler voor mensen met een visuele beperking? Neem dan contact op met:
Marian Lerchbaumer, projectleider Digitale Inclusie bij Bibliotheek Kennemerwaard
E-mailadres: m.lerchbaumer@bknw.nl
Wilt u een cursus DigiVitaler inplannen in uw bibliotheek voor mensen met een visuele beperking? Neem dan contact op met:
De Ooglijn
E-mailadres: ooglijn@oogvereniging.nl
Telefoon: 030-2945444
De Ooglijn brengt u in contact met de juiste regio.
Heeft u vragen over de samenwerking tussen bibliotheken en zorgverleners, mede op basis van het lesprogramma DigiVitaler van Stichting Digisterker? Neem dan contact op met:
Chantal Venema, medewerker Dienstverlening en Relatiebeheer bij Stichting Digisterker
E-mailadres: chantal.venema@digisterker.nl
Telefoon: 06-11425910